ફિલમની ચિલમ.... જાન્યુઆરી ૦૬, ૨૦૧૩

૨૦૧૨: ફિલ્મ ઉદ્યોગના ૧૦૦મા વરસે.... 

                            ‘સેન્ચુરી કી સવારી’!

નૂતન વર્ષ ૨૦૧૩ની શુભકામનાઓ આપતી વખતે રિવાજ મુજબ ૨૦૧૨ ઉપર ઉડતી નજર નાખીએ તો સમજાય કે વિતેલું વરસ એક ભરપુર ‘ગુજરાતી થાળી’ જેવું હતું. ચાર મિષ્ટાન્ન, ત્રણ ફરસાણ, બે લીલોતરી શાક, કઠોળ સાથે ચટણી, રાયતું, પાપડ-અથાણાં ઍન્ડ વૉટ નૉટ! વરસના અંતે સ્કોરકાર્ડ જુઓ તો કાજુ-પિસ્તા-બદામ ભરેલી મિઠાઇ જેવી ૧૦૦ કરોડની કમાણી કરાવનારી એક-બે નહીં આઠ ફિલ્મો હતી... ‘એક થા ટાઇગર’, ‘રાઉડી રાઠોર’, ‘દબંગ-૨’, ‘અગ્નિપથ’, ‘હાઉસફુલ-૨’, ‘બરફી’, ‘જબ તક હૈ જાન’ અને ‘બોલ બચ્ચન’! ક્રિકેટની ભાષામાં કહીએ તો એ બધા સેન્ચુરી સ્કોર કરનારા ખેલાડી હતા.

હજી જરાક જ ઉદાર થાવ અને તે શતક ટીમમાં ‘નર્વસ નાઇન્ટી’માં પહોંચી ચૂકેલા ‘સન ઑફ સરદાર’ (૮૮ કરોડ) અને ‘તલાશ’ (૯૦ કરોડ)ને પણ ઉમેરો તો ભારતીય ફિલ્મ ઉદ્યોગને પોતાના અસ્તિત્વના ૧૦૦મા વરસને રંગે ચંગે ઉજવવાનો ઉમંગ થાય એવો આર્થિક સ્કોર ચમકે છે. (સેન્ચુરી કી સવારી!) મઝાની વાત એ છે કે ગયા વરસની ‘ટૉપ ટૅન’માં સલમાન, શાહરૂખ, અજય, અક્ષય, રિતિક, અભિષેક, આમીર એમ ‘એ’ ગ્રેડના લગભગ તમામ એક્ટર્સની ફિલ્મો સમાવિષ્ટ છે. તેથી આનંદ એ વાતનો પણ થાય છે કે અભિનેતાઓ પોતાની ફિલ્મોની પસંદગી બાબતે આજકાલ ખાસ્સા એવા જાગૃત છે. હવે એક સાથે દસ ફિલ્મો કરીને દર મહિને એકની સરેરાશથી રિલીઝ થવા છતાં એકેય શુક્રવારે શક્કરવાર ના વળે એવું થવા દેવાને બદલે; એકાદ-બે જ ફિલ્મો આવે અને એ સો કરોડનો બિઝનેસ કરે એટલા માત્રથી સંતોષ માનતા થઇ ગયા છે!

વળી, ’૧૨ના વરસમાં વેરાયટી પણ કેટલી બધી હતી? એ ભારતીય પ્રેક્ષકની ટકોરાબંધ કદરદાની જ છે કે જો વાર્તા કહેવામાં દમ હોય, તો એ પિક્ચરને આઠે અંગે વધાવે છે.... પછી ભલેને તેમાં હીટ ફિલ્મોની કોઇ ફોર્મ્યુલા કે તેના જાણીતા સ્ટાર ના હોય! ગઇ સાલના સફળ પિક્ચર્સની જ વાત કરીએ તો તેમાં ‘પાનસિંગ તોમર’ જેવી કૃતિ પણ હતી, જેમાં ઇરફાનખાન હીરો હતા અને સ્ટોરી પણ એક રમતવીર ડાકુ બન્યાની હતી. તો ‘ગૅંગ્સ ઑફ વાસેપુર’માં બિહારનાં ગામડાંમાં ચાલતી આંતરિક લડાઇનો લોહીયાળ ચિતાર હતો. તેમાં તિગ્માંશુ ધૂલિયા જેવા દિગ્દર્શક ઍક્ટર તરીકે એવા જબરદસ્ત સાબિત થયા કે તેમને એકાદા એવોર્ડ ફંક્શનમાં ‘બેસ્ટ સપોર્ટિંગ એક્ટર’ કે પછી ‘શ્રેષ્ઠ ખલનાયક’ જેવા પુરસ્કારથી નવાજાશે તો નવાઇ નહીં લાગે. ‘ગેંગ્સ...’ના બીજા ભાગમાં નવાજુદ્દીન સિદ્દીકી જેવા એક સાવ ઓછા જાણીતા એક્ટરની પ્રતિભા પણ નસીરુદ્દીન શાહ અને ઓમપુરીની શરૂઆતની ફિલ્મોની યાદ તાજી કરાવી દે એવી દેખાઇ છે.

૨૦૧૨ની સફળતાના ભરચક થાળમાં ‘ઓ માય ગૉડ’ પણ છે, જે એક ગુજરાતી નાટક પર આધારિત હતી અને પરેશ રાવલ જેવા મજબુત અભિનેતા તેના કેન્દ્રમાં હતા. તો ‘કહાની’માં આખી કહાણી વિદ્યા બાલનના ખરેખરા વિશાળ ખભા ઉપર જ ખેંચવાની હતી. છતાં એ સસ્પેન્સ થ્રિલરની સફળતાએ એ ફરી એકવાર સાબિત કર્યું કે શાથી ‘વિદ્યા બી’ને ટ્રેડના પંડિતો ‘ફિમેલ બીગ બી’ કહે છે! એ જ રીતે ‘ઇંગ્લીશ વિંગ્લીશ’માં પણ શ્રીદેવીની ઍક્ટીંવ વૅક્ટીંગની જ પરીક્ષા હતી અને તેને પણ ઑડિયન્સે ફુલ્લી પાસ કરી. ‘શાંઘાઇ’માં અભય દેઓલ હોવાને કારણે એક ખાત્રી તો હતી જ. જે રીતે તેનો એક અલગ પ્રકારના દર્શકોનો ક્લાસ ઉભો થયેલો છે, તેને લીધે તેની ફિલ્મને માફકસરનો વકરો મળવાની શક્યતા હવે તેનાં ચિત્રોના કથાનક જેટલી અનયુઝવલ નથી રહી. પણ વરસનું સૌથી મોટું સરપ્રાઇઝ કહેવાય ‘વિકી ડૉનર’. કેમકે સાવ અજાણ્યા આયુષ્યમાન ખુરાના નામના ઍક્ટરને લઇને વીર્યદાન જેવા તદ્દન પ્રાઇવેટ સબ્જૅક્ટ પર બનેલી ફિલ્મને પણ પ્રેક્ષકોએ રસપૂર્વક ઝીલી બતાવી. 

તે ઉપરાંત ‘જન્નત-ટુ’ અને ‘રાઝ-થ્રી’ પણ ઇમરાન હાશ્મીને લઇને બનાવેલાં મહેશ ભટ્ટનાં પિકચર હોઇ રાબેતા મુજબ ‘કીસ-મિસ’નાં દ્રશ્યોના પૂરતા પ્રમાણને કારણે બૉક્સ ઑફિસ છલકાવી હતી. સાવ નવા પણ ફિલ્મો સાથે સંકળાયેલાં પરિવારોનાં સંતાનોની ‘સ્ટુડન્ટ ઑફ ધી યર’ અને ‘ઇશકઝાદે’ જેવી અત્યંત યંગ સ્ટારકાસ્ટની ફિલ્મો પણ સારો આવકાર પામી. આજના સમયનાં જુવાનિયાંના પ્રણય ત્રિકોણની વાત કરતી ‘કૉકટેઇલ’માં હીરો સૈફ પોતાના જીવનમાં આવેલી બન્ને છોકરીઓને એક સાથે બેસાડીને આખું કોકડું ઉકેલવા પ્રયત્ન કરે છે. આવું નવતર મિક્સ પણ મલ્ટિપ્લેક્સ ઑડિયન્સે પ્રેમ પૂર્વક ગટગટાવ્યું; એ પણ ફિલ્મોની સ્વીકૃતિની દ્રષ્ટિએ ૨૦૧૨ની ખુબ મોટી ઘટના હતી. વળી, આ તો માત્ર પૈસા કમાવી આપનારી ફિલ્મોનું જ ઉપલક સરવૈયું છે. તે સિવાય પણ અલગ વિષય ધરાવતી એવી ફિલ્મોનાં લેખાંજોખાં તો જુદાં કરવાનાં થાય, જે ફ્લૉપ ગઇ હોય અને તેના ઉપર રૂપિયા લગાવનારાઓ માટે તે ખોટનો વેપાર સાબિત થઇ હોય.

ખોટના ખાતામાં જો કે, દર સાલની માફક, ૨૦૧૨ના વર્ષમાં પણ કલાકારોની કાયમી એક્ઝીટની ખાસી એન્ટ્રીઓ પડી. તેમાં યશ ચોપ્રા જેવા સૌથી સફળ નિર્દેશક, રાજેશ ખન્ના સરખા સુપર સ્ટાર, એ. કે. હંગલની કક્ષાના ચરિત્ર અભિનેતા, માતૃમૂર્તિ અચલા સચદેવ, આધુનિક હનુમાન સ્વરૂપ દારાસિંગ, સિતારને પશ્ચિમમાં ગિટાર જેટલી જ લોકપ્રિય કરનાર રવિશંકરજી એમ યાદીમાં ૮૦-૯૦ વરસનાં ખર્યાં પાનથી માંડીને કૅમેરામેન બૉબી સિંગ અને હાસ્ય કલાકાર જસપાલ ભટ્ટી સમા હજી ખુબ યોગદાન કરી શકવાની ઉંમરવાળા કલાકારોનો સમાવેશ થાય છે.

૨૦૧૨ના વરસ દરમિયાન કેટલીક હીરોઇનોની પણ વિદાય થઇ પોતપોતાના મનના માણીગરને ત્યાં ઘરસંસાર માંડવા! લગ્ન કરીને જનાર અભિનેત્રીઓમાં  કરિનાએ બીજવર સૈફ અલીખાન તો વિદ્યાએ ત્રીજવર સિદ્ધાર્થ રૉય કપૂરને પસંદ કર્યા. જ્યારે જેનીલિયાએ સાથી કલાકાર રીતિશ દેશમુખ સાથે અને એશાએ બિઝનેસમેન ભરત તખ્તાણી જોડે લગ્નજીવનનો આરંભ કર્યો. વરસ આખું સલમાન ખાન, રાની મુકરજી, જહોન અબ્રાહમ, સોહા અલી અને દિયા મિરઝાના લગ્નની અટકળો થતી રહી, જે હવે ‘શ્રી પુરાંત જણસે’ તરીકે નવા વરસમાં આગળ ખેંચવાની રહેશે.

વિતેલા વરસના સંગીતથી અમારા જેવા કવિતા અને મીઠી મધુરી ધૂનોના ચાહકોને નિરાશા થઇ હશે. કોઇ એકલ અવાજમાં શાંતિથી કર્ણપ્રિય અને ખાસ તો અર્થપૂર્ણ રચના ગાતું હોય એવાં ગાયન કેટલાં? મોટાભાગનાં ગીતોમાં થતા વિવિધ વાદ્યો અને એક કરતાં વધુ ગાયકોના અવાજને લીધે એ ‘હોલસમ’ને બદલે ‘હોલસેલ’ મ્યુઝિક વધારે લાગે. ક્યાંક ‘પોં પોં પોંપોંપોં’ તો અન્યત્ર ‘ચિટ ચિટા ચિટ’ અને ‘ટી ટી ટેં ટેં’ જેવા વિચિત્ર બોલ હોય. કોઇ ‘ફૅવીકોલ’ની જાહેરાત કરતું હોય તો વળી ક્યાંક ‘ચિકની ચમેલી’ તેના ચઢાવેલા ‘પૌવા’ની વાત શરીરના દક્ષિણાવર્તી હિસ્સાને ધ્રુજાવીને જણાવતી હોય! પણ એક મહિલાના નાચતા શરીરને ઘૂરતા ડઝનબંધ પુરૂષ ડાન્સર્સ એ કશુંય કોઇને અજુગતું નથી લાગતું, જ્યાં સુધી પિક્ચર હીટ થાય અને તેને પગલે તેનું મ્યુઝિક પણ કરોડોની કમાણી કરાવે.

ફિલ્મોને આજકાલ થતા એવા કરોડોના ધોધમાર આર્થિક પ્રવાહના પવિત્ર છાંટા મનોરંજનના ઘણાં અંગ પર પણ ઉડ્યા છે. હવે ‘પેટી’ (લાખ રૂપિયા)ની વાત ‘પેટી’ (મામૂલી) કહેવાય છે. હવે તો ‘ખોખા’ કહેતાં કરોડ જ ધંધાના વ્યવહારોની કરોડરજ્જુ  છે. દૂરની ક્યાં વાત છે? હજી ૨૦૦૦ની સાલમાં જ ‘કેબીસી’ની પહેલી સિઝન વખતે અમિતાભ બચ્ચનને દર એપિસોડના દસ-વીસ લાખ રૂપિયાની ફી અપાયાના (અને એના રૂડા પ્રતાપે બચ્ચન દાદાનો ‘દેવામુક્તિ યોગ’ આરંભ થયાના) સમાચાર ગૉસીપ કોલમોમાં આવ્યા ત્યારે અચરજ કરનારા સૌ, આજે કટરિના ચાર ઍવોર્ડ ફંકશનમાં ડાન્સ કરીને દસ કરોડ કમાવાની છે, એ ગૉસીપ જરાય અચકાટ વગર એક જ સીપે ગટગટાવી જાય છે. સોચો ઠાકુર!

તિખારો!

૨૦૧૨નું ફિલ્મી સરવૈયું અમદાવાદના વાચક અમિત શાહના ઇમેઇલમાં આમ હતું...
બોલ બચ્ચન, જબ તક હૈ જાન... ‘ઓ માય ગૉડ’!   ક્યું કિ ૨૦૧૨ કે સ્ટુડન્ટ ઓફ ધી યર ને બરફી ખિલાકર એજન્ટ વિનોદ કો સુનાઇ યે કહાની...  “હીરોઇન ઐયા કી તલાશ મેં વિકી ડૉનરને શાંઘાઇ સે ફેરારી કી સવારી કરકે ગેંગ્સ ઓફ વાસેપુર કે પ્લેયર્સ કો સન ઓફ સરદાર સે મિલકર ઇંગ્લીશ વિંગ્લીશ  કી કોકટેઇલ કે ચક્રવ્યુહ મેં ફસાયા...!”