‘ઔસમ કા મૌસમ’.... નુસરત ફતેહઅલી ખાન!

ઇદ મુબારક !!

'ઇદ મુબારક' કહેવાનું હોત કે નહીં પણ આજે નુસરત ફતેહ અલી ખાનની આ કવ્વાલી અહીં  મૂકવાનું નક્કી હતું. ઇદ એ માત્ર ઇત્તફાક છે. કેમ કે મધ્ય ઓગસ્ટમાં નુસરતજીની પૂણ્યતિથિ આવે. આ એક એવા કલાકાર છે, જે તોફાની દરિયાનાં ઉછળતાં મોજાંની જેમ અવાજને નવી નવી ઊંચાઇઓ બક્ષતા હતા. તેમની ગાયકી માટે ‘ઓસમ’ (Awesome) સિવાય કશું જ વિશેષણ ના વાપરી શકાય. અહીં મૂકેલી એક કવ્વાલી “યે જો હલ્કા હલ્કા સુરુર હૈ....” એક કરતાં વધુ પ્રસંગોએ ઉસ્તાદજીએ ગાયેલી  યુ ટ્યુબ ઉપર ઉપલબ્ધ છે.

‘સ્વરમાં ઇશ્વરની આરાધના’ છે, એ અનુભવ ખાનસાહેબને સાંભળતાં કાયમ  થાય. નુસરત ફતેહ અલી ખાન પંદર વરસ પહેલાં ૧૯૯૭માં ૧૬મી ઓગસ્ટે જન્નતનશીન થયા, ત્યારે એ મહાકલાકારની ઉંમર ફક્ત ૪૮ જ વરસની હતી. પણ સાવ એટલી નાની જિંદગીમાં તે એવું વિશાળ બોડી ઓફ વર્ક મૂકી ગયા છે કે ગમે તે રચના ગમે ત્યાંથી સાંભળો, એ અવાજની બુલંદી અને ગાયકીની બારીકીઓ તમને અભિભૂત કર્યા વિના ના જ રહે. ઘણા વિડીયોમાં આજના લોકપ્રિય ગાયક રાહત ફતેહ અલી ખાંને તમે તેમની સાથે સંગત કરતા જોઇ શકો. ૧૯૮૫ના એક વિડીયોમાં તો દસ જ વરસની ઉંમરે રાહત સ્ટેજ પર ગાતા જોવા મળે છે.

અહીં મૂકેલો વિડીયો ક્રિકેટર ઇમરાનખાનની કેન્સર હોસ્પીટલના ફંડ માટે લંડનમાં યોજાયેલા એક સમારંભનો છે. તેમાં અમિતાભ બચ્ચન પણ ઉપસ્થિત હતા. આ કવ્વાલી “યે જો હલ્કા હલ્કા સુરુર હૈ....”  આખી સાંભળવા માટે ઘણો લાંબો સમય જોઇએ. આ માત્ર આચમનીભર છે. વળી આ લંડનનું ફાઇવ સ્ટાર ઓડિયન્સ છે. તેથી દાદ દેવામાં ખાસ્સું નિયંત્રિત છે. પણ એ જ્યાં ગાય અને જે કોઇ કવ્વાલી ગાય તેમની  સુર અને સરગમ પરની પકડ માણવા જેવી જ હોય છે. પણ અહીં  છેલ્લે તેમની સાથે ત્યારના યુવાન રાહત ફતેહઅલી ખાં સા’બે આલાપથી કરેલી સંગત એ ક્લાઇમેક્સ છે.



ભણતી વખતે કવ્વાલીઓ સાંભળવા વડોદરા પ્રિન્સ ટોકીઝના ખાંચાથી શરૂ કરીને આણંદમાં સેટલ થયા પછી ખેડા જિલ્લામાં તો રાવલી હોય, ભાલેજ કે ઠેઠ બાલાસિનોર સુધી જવામાં કદી ખચકાટ નહતો થતો. રાત્રે બે ત્રણ વાગે  છુટ્યા પછી પાછા આણંદ આવવાનું થાય તો ભલે. યુસુફ આઝાદ, ઇસ્માઇલ આઝાદ, શંકર શંભુ, રશીદા ખાતૂન એ બધાં જાણીતાં નામો અને તે સિવાય પણ કેટલાય અજાણ્યા કલાકારોની  કેટલી બધી કવ્વાલીઓ સાંભળી હશે, જેનો હિસાબ નથી. તાર સપ્તકમાં ગાવાનું પણ કવ્વાલોમાં સામાન્ય હોય છે. પરંતુ, નુસરત ફતેહ અલી ખાં સાહેબની ગાયકી  એક અલગ જ લેવલ  પર હોય છે. આજે મઝા એ છે કે ‘યુ ટ્યુબ’ ઉપર માત્ર ક્લીક કરવાથી  વિશ્વના શ્રેષ્ઠ કવ્વાલી  ગાયક્ને  ટોરન્ટોમાં ઘેર બેઠા જોઇ - સાંભળી શકાય છે..... રાવલી કે નાવલી ક્યાંય જવાની જરૂર રહેતી નથી!
 
મારો દીકરો સની તો વળી જેફ બક્લી નામના  અમેરિકન ગિટારિસ્ટે ગાયેલી આ જ  રચના “યે જો હલ્કા હલ્કા સુરુર હૈ....” બ્લોગ ઉપર મૂકાવવા આતુર છે. જેફ ૧૯૯૭ના મે માસમાં ઉસ્તાદજી કરતાં ત્રણેક માસ અગાઉ ૩૧ જ વર્ષની ઉંમરે અવસાન પામેલા આર્ટીસ્ટ અને તેમને ઉર્દૂ-હિન્દીનો કોઇ પરિચય નહીં, છતાં નુસરત સાહેબને એટલા આત્મસાત કરી લીધેલા કે યુ ટ્યુબ પર એ પણ સાંભળી શકાય છે.

તેથી આજે “પપ્પા, તમે ‘ઔસમ કા મૌસમ’માં નુસરત ફતેહ અલી ખાં સાહેબની કોઇ રચના મૂકોને?” એવી સનીની કાયમી ફરમાઇશની પણ આ સાથે પૂર્તતા કરું છું. અહીં મૂકેલા તમામ વિડીયો અમને તો Awesome જ લાગે છે...... શાસ્ત્રીય સંગીત કે ઉર્દૂની એટલી ગહન સમજ ન હોવા છતાં! તમને ઇચ્છા થાય તો આ અનોખી મહેફિલમાં સામેલ થજો.... દરેક ક્લીપ આખી પતે ત્યારે ગાયકીના એક અદભૂત અનુભવમાંથી પસાર થયાની ગેરન્ટી! 

આ પહેલા વિડીયોમાં ગાયકીમાં ખોવાઇ જતા નુસરત સાહેબને  ગાતા સાંભળવા જેટલા જ  સ્વર સપ્તકની તાન લેતા જોવા એ પણ જીવનનો એક લહાવો છે, જેને તેમાં મઝા પડતી હોય એવા સૌને માટે ..... આ વિડીયો વિશ્વના દસ લાખ (મિલીયન)થી વધુ લોકોએ જોયો છે એ જ તેમની  એ વિશીષ્ટ ગાયકીની લોકપ્રિયતા બતાવે છે.... Enjoy! 

અને આ છે જેફ બક્લીનો સાઉન્ડ ટ્રેક.... ઇંગ્લીશમાં ઉર્દૂ કેવી રીતે ગવાય તેનો દાખલો અને ખાસ તો સંગીતના કોઇ કલાકાર માટેના અહોભાવને વ્યક્ત કરવામાં ભાષા કદી અંતરાય નથી થતી એનો પણ ઉત્તમ નમૂનો!